Τα δημοτικά μας τραγούδια κρύβουν βαθύτατους συμβολισμούς και στηρίχτηκαν σε αληθινά βιώματα, που μόνο μέσα από τη γνήσια και αυθόρμητη λαϊκή ποίηση θα μπορούσαν να εκφραστούν.

Οι κλέφτες κι οι αρματολοί μας στήριξαν τον αγώνα σε σημείο να κερδίσουν το θαυμασμό εχθρών και φίλων.

Η ανδρεία τους και το θάρρος τους είναι παροιμιώδη.

Το δημοτικό που ακολουθεί είναι αλληγορικό. Ο αετός συμβολίζει τον κλέφτη, ο οποίος κατά τη διάρκεια του χειμώνα δεν εννοεί να απέχει από τον αγώνα, αλλά παραμένει στα βουνά.

” Ένας αετός περήφανος, ένας αητός λεβέντης

από την περηφάνεια του κι από τη λεβεντιά του,

δεν πάει τα κατώμερα να καλοξεχειμάσει,

μον’ μένει απάνω στα βουνα, ψηλά στα κορφοβούνια.

Κι έριξε χιόνια στα βουνα και κρούσταλλα στους κάμπους,

εμάργωσαν τα νύχια του κι επέσαν τα φτερά του.

Κι αγνάντιο βρήκε κι έκατσε σ’ ένα ψηλό λιθάρι

και με τον ήλιο μάλωνε και με τον ήλιο λέει;

Ήλιε, για δε βαρείς κι εδώ , σ’ τούτη την αποσκιούρα,

να λιώσουνε τα κρούσταλλα, να λιώσουνε τα χιόνια,

να γίνει μια άνοιξη καλή, να γίνει καλοκαίρι,

να ζεσταθούν τα νύχια μου, να γιάνουν τα φτερά μου,

να ‘ρθούνε τ’άλλα τα πουλιά και τ’άλλα μου τ’ αδέρφια..”

(Νίκου Πολίτη, Δημοτικά Τραγούδια, εκλογαί)

Στο ποίημα του Βαλαωρίτη ” Ο Δήμος και το καριοφίλι του”,

Ο γερο – Δήμος, έμπειρος κλέφτης, ξεψυχά ανάμεσα στα κλεφτόπουλά του κι εύχεται πάνω στον τάφο του να φυτρώσει ένας μεγάλος πλάτανος για να προσφέρει σκιά στους κλέφτες όταν αυτοί θά’ρχονται να ξαποσταίνουν από τη μάχη,

ή ένα κυπαρίσσι που τα κυπαρισσόμηλά του θα μπορούν να χρησιμεύουν ως θεραπεία για τις πληγές τους..

”Ποιος ξέρει από το μνήμα μου τι δέντρο θα φυτρώσει;

κι αν ξεφυτρώσει πλάτανος, στον ίσκιο του από κάτω

θά’ρχονται τα κλεφτόπουλα τ’ άρματα να κρεμάνε,

να τραγουδούν τα νιάτα μου και την παλικαριά μου.

Κι αν κυπαρίσσι όμορφο και μαυροφορεμένο,

θά’ρχονται τα κλεφτόπουλα τα μήλα του να παίρνουν, να πλένουν τες λαβωματιές, το Δήμο να σχωράνε.

Η κατάσταση ήταν μια χαρμολύπη για τους Έλληνες αγωνιστές…

Το αποτυπώνει ξεκάθαρα ο Δ. Σολωμός,

σκαγραφώντας την παραμονή της Εξόδου του Μεσολογγιού στους

”Ελεύθερους Πολιορκημένους ” του:

” Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν κα γελούνε..

κι όσ΄ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσα άρματα σε κλειούνε…”