Ο δημοφιλέστερος Έλληνας μουσουργός του 19ου αιώνα, Παύλος Καρρέρ (Ζάκυνθος, 12 Μαΐου 1829 – Ζάκυνθος, 7 Ιουνίου 1896) χαρακτηρίστηκε ως «ο συνθέτης της Επανάστασης του 1821» και «ο δημιουργός εθνικής όπερας»!
Συνθέτης, μουσικοδιδάσκαλος, διευθυντής ορχήστρας, ιμπρεσάριος, με εξαίσιο μουσικό χάρισμα, λόγω και της επίδρασης της επτανησιακής μουσικής, συνέθεσε κυρίως όπερες. Παντρεύτηκε την υψίφωνο και πρωταγωνίστρια των έργων του, Ισαβέλλα Ιατρά.
Παρ’ όλη την επιτυχημένη σταδιοδρομία στην Ιταλία, επηρεασμένος και από το ιταλικό μελόδραμα (πρώιμο Verdi και bel canto), το προσωπικό του ύφος ξεδιπλώνεται φανερά από τον ενθουσιασμό του στα ελληνόγλωσσα λιμπρέτα, σε μελωδίες εμπνευσμένες από τη δημοτική παράδοση, την Ελληνική Επανάσταση, το ηρωικό πνεύμα, τις επικρατούσες αξίες, τα ήθη και τα έθιμα και για αυτόν τον λόγο ονομάζεται «δημιουργός εθνικής όπερας» και «συνθέτης της Επανάστασης του 1821».
Οι όπερες «Μάρκος Μπότσαρης» (1858-60), «Η Κυρά Φροσύνη» (1868), η μονόπρακτη «Δέσπω, η ηρωίς του Σουλίου» (1875), καθώς και η αριστουργηματική «Μαραθών – Σαλαμίς» (1886-88, με πρεμιέρα 115 έτη μετά, στις 19 Φεβρουαρίου 2003 στην Εθνική Λυρική Σκηνή), αποδεικνύουν ότι το όραμα του Παύλου Καρρέρ, αυτού του μεγάλου Έλληνα καλλιτέχνη, αποτυπώθηκε δίχως φόβο σε Μουσική, σε σύνθεση, με το δικό του επαναστατικό πνεύμα, κόντρα στις εξουσίες του καιρού του…
Ο Παύλος Καρρέρ συνθέτει με ρομαντισμό τον ξεσηκωμό των Ελλήνων για την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό. Αποτελεί όμως, έναν βαθύτερο πόθο, έναν εθνικό αγώνα που συνεχίζεται, ένα πατριωτικό όραμα: την ένωση της Επτανήσου με την μητέρα Ελλάδα (21 Μαΐου 1864).
Paolo Karrer – “Marco Bozzari” (opera in 4 atti) – Atti 1 & 2
Paolo Karrer – “Marco Bozzari” (opera in 4 atti) – Atti 3 & 4
Συγκλονιστικό το νανούρισμα «Νάνι-νάνι το παιδί μου» στην 4η πράξη του έργου!, όπου στο φτωχικό δωμάτιο η Χρυσή νανουρίζει το μωρό της που κοιμάται στην κούνια. Ο Μάρκος έρχεται να την αποχαιρετήσει, ίσως για πάντα… επίκειται ένας άνισος αγώνας.
«Νάνι-νάνι το παιδί μου», (περίπου 23ο λεπτό του ανωτέρω βίντεο ή εδώ)
Paolo Carrer: Marcos Botsaris, Finale 3rd act · Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών
Ο Παύλος Καρρέρ ενσωμάτωσε το πασίγνωστο κλέφτικο «Ο Γερο-Δήμος» σε ποίηση Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, στην όπερα «Μάρκος Μπότσαρης» (1858-60)
Παύλος Καρρέρ: Μάρκος Μπότσαρης, Γέρo-Δήμος, Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών
«Ο Δήμος και το καρυοφύλλι του», Αριστοτέλης Βαλαωρίτης
Εγέρασα, μωρές παιδιά. Πενήντα χρόνους κλέφτης
τον ύπνο δεν εχόρτασα, και τώρ’ αποσταμένος
θέλω να πάω να κοιμηθώ. Εστέρεψ’ η καρδιά μου.
Βρύση το αίμα το ‘χυσα σταλαματιά δε μένει.
Θέλω να πάω να κοιμηθώ. Κόψτε κλαρί απ’ το λόγγο
να ‘ναι χλωρό και δροσερό, να ‘ναι ανθούς γεμάτο,
και στρώστε το κρεβάτι μου και βάλτε με να πέσω.
Ποιος ξέρει απ’ το μνήμα μου τι δέντρο θα φυτρώσει!
Κι αν ξεφυτρώσει πλάτανος, στον ήσκιο του από κάτω
θα ‘ρχονται τα κλεφτόπουλα τ’ άρματα να κρεμάνε.
Να τραγωδούν τα νιώτα μου και την παλληκαριά μου.
Κι αν κυπαρίσσι όμορφο και μαυροφορεμένο,
θα ‘ρχονται τα κλεφτόπουλα τα μήλα μου να παίρνουν,
να πλένουν τις λαβωματιές, το Δήμο να σχωράνε.
Έφαγ’ η φλόγα τ’ άρματα, οι χρόνοι την ανδρειά μου.
Ήρθε κι εμένα η ώρα μου. Παιδιά μου μη με κλάψτε.
Τ’ ανδρειωμένου ο θάνατος δίνει ζωή στη νιότη.
Σταθείτ’ εδώ τριγύρω μου, σταθείτε εδώ σιμά μου,
τα μάτια να μου κλείσετε, να πάρτε την ευχή μου.
Κι έν’ από σας το νιώτερο ας ανεβείς τη ράχη,
ας πάρει το τουφέκι μου, τ’ άξο μου καρυοφύλλι
κι ας μου το ρίξει τρεις φορές και τρεις φορές ας σκούξει.
«Ο Γερο Δήμος πέθανε, ο Γέρο Δήμος πάει».
Θ’ αναστενάξ’ η λαγκαδιά, θε να βογκήξει ο βράχος
θα βαργομήσουν τα στοιχειά, οι βρύσες θα θολώσουν
και τ’ αγεράκι του βουνού, οπού περνά δροσάτο,
θα ξεψυχήσει, θα σβηστεί, θα ρίξει τα φτερά του,
για να μην πάρει τη βοή άθελα και τη φέρει
και τηνε μάθει ο Όλυμπος και την ακούσει η Πίνδος
και λυώσουνε τα χιόνια τους και ξεραθούν οι λόγγοι.
Τρέχα, παιδί μου γρήγορα, τρέχα ψηλά στη ράχη
και ρίξε το τουφέκι μου. Στον ύπνο μου επάνω
θέλω για ύστερη φορά ν’ ακούσω τη βοή του.
Έτρεξε το κλεφτόπουλο σα να ‘τανε ζαρκάδι,
ψηλά στη ράχη του βουνού και τρεις φορές φωνάζει:
«Ο Γερο Δήμος πέθανε, ο Γέρο Δήμος πάει».
Κι εκεί που αντιβοούσανε οι βράχοι, τα λαγκάδια
ρίχνει την πρώτη τουφεκιά κι έπειτα δευτερώνει.
Στην τρίτη και την ύστερη τ’ άξο του καρυοφύλλι
βροντά, μουγκρίζει σα θεριό, τα σωθικά του ανοίγει
φεύγει απ’ τα χέρια σέρνεται στο χώμα λαβωμένο
πέφτει απ’ του βράχου το γκρεμό, χάνεται πάει, πάει.
Άκουσ’ ο Δήμος τη βοή μες τον βαθύ τον ύπνο,
τ’ αχνό του χείλι εγέλασε, εσταύρωσε τα χέρια…
Ο Γερο Δήμος πέθανε, ο Γέρο Δήμος πάει.
Τ’ ανδρειωμένου η ψυχή του φοβερού του Κλέφτη
με τη βοή του τουφεκιού στα σύγνεφ’ απαντιέται
αδερφικά αγκαλιάζονται, χάνονται, σβηώνται, πάνε.»
Ενδεικτικά, παραθέτουμε από πληθώρα ενδιαφερουσών Πηγών:
«Ο Μάρκος Μπότσαρης του Παύλου Καρρέρ: μια “εθνική” όπερα», Αύρα Ξεπαπαδάκου
«Το εθνικό στοιχείο στην επτανησιακή όπερα. Η περίπτωση του Παύλου Καρρέρ», Αύρα Ξεπαπαδάκου
Εικονικό Μουσείο Αρχείου Κουνάδη: «Γεροδήμος»
https://www.vmrebetiko.gr/item/?id=5071
«Ο Δήμος και το καρυοφύλλι του», Αριστοτέλης Βαλαωρίτης
Corfu Museum: «Παύλος Καρρέρ: Το εθνικό στοιχείο στην επτανησιακή όπερα.», (Αύρα Ξεπαπαδάκου)
https://corfu-museum.gr/index.php/en/2017-07-17-17-16-02/56-music/251-2013-05-14-18-46-47
Ντοκιμαντέρ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΡΡΕΡ
«Δέσπω, η ηρωίς του Σουλίου» (1875)
«Η Κυρά Φροσύνη» (1868)
